مجموعه پشت پرده مخملین

نبع : ✍️ آزاد عندلیبی | کتابخانهٔ بابل

منبع مقاله

‍     ای لعنت! چرا تمامی ندارد؟ 

لحظاتی در شکنجهٔ یک زندانی هست که ارتباط او را با پیش و پس از شکنجه قطع می‌کند. لحظاتی که زندانی چنان مبهوت و هراس‌زده است که نمی‌تواند مثل همیشه از منافع و باورهای خود دفاع کند. این لحظاتِ شوک بهترین زمان برای اعتراف‌گیری و سوق دادن زندانی به جانبی‌ست که بازجو مایل است [از خدمات روان‌شناسی به دولت مدرن]. در این لحظات کوتاه است که هست و نیست فکری و عاطفی زندانی در تعلیقی کُندگذر و کُشنده میان مرگ و زندگی گرفتار می‌شود. این لحظاتِ شوک، لحظات طلایی بازجو و زندانبان است که زندانی را به مرز تسلیم و فروپاشی کامل نزدیک کند و خواست‌هایش را یکی‌یکی بر او تحمیل کند. بی‌رحمانه است؟ منزجرکننده است؟ این دقیقاً همان الگویی‌ست که طی نیم‌قرن گذشته بارها نه‌فقط بر زندانی که بر جوامع انسانی تحمیل شده است. آموزهٔ اعظم مشخص است: «همان‌طور که زندانی در لحظاتِ شوک دچار فلج روانی می‌شود و آمادهٔ تسلیم و سازش، جامعه نیز در این لحظات مهیای همکاری و دست کشیدن از ارزش‌هایی‌ست که پیش‌ترک محافظتشان می‌کرده است.» همان‌طور که شوک‌های شکنجه زندانی را آمادهٔ سازش می‌کند، شوک‌هایی مثل سیل و زلزله و سقوط بورس و کودتا ــ و اکنون کرونا ــ جامعه را پذیرای تغییراتی می‌کند که در شرایط عادی یا غیرممکن می‌بود یا دهه‌ها زمان می‌بُرد. در دورهٔ شوک، صداهای ناهمخوان نیز یکی‌یکی خفه می‌شود تا اجرای منویات به دست‌انداز برنخورد. اگر به چند ماه یا چند سال گذشته‌تان تا حالا ــ یعنی همین امروز ــ نگاه می‌کنید و از قضا شوک‌های پی‌درپی و مبهوت‌کننده به یاد می‌آورید و توأمان کوچک شدن سفره و سقوط آزاد کیفیت زندگی‌تان را به یاد می‌آورید، دارید به اجرای موحش و بی‌رحمانهٔ پروژه‌ای می‌نگرید که نائومی کلاین نامش را گذاشته است «دکترین شوک».
کلاین، این روزنامه‌نگار قرن بیستمی‌، از نیویورک تا اروگوئه، از شیلی تا عراق،، از لهستان تا روسیه، از اسپانیا تا چین را زیر چراغ تشریح نشانده و اثرات و پی‌آمدهای «دکترین شوک» و «سرمایه‌داری فاجعه‌محور» را بر حیات نیم‌قرن اخیر بشر ردگیری کرده است. اگر خیال می‌کنید همهٔ این تغییرات خودبخودی یا مقدر بوده یا قرار است روزی جایی معجزه‌وار درهای رفاه و سعادت را به رویتان بگشاید، این کتاب را بخوانید. اگر خیال می‌کنید دارید از هجوم عجیب و هر روزهٔ فجایع به مرز فلج روانی می‌رسید این کتاب را بخوانید. و اگر با خودتان می‌گویید چرا تمام نمی‌شود؟ این کتاب را بخوانید.